Lectio 1

Supra, ante passionem, dominus praeparavit discipulos suos, multipliciter informando exemplis, confortando verbis, et promovendo suffragiis; hic evangelista accedit ad narrandum eius passionem, et primo proponit mysterium passionis; secundo gloriam resurrectionis, XX cap.

Ibi una autem sabbati etc..

Passio autem christi partim completa est per Iudaeos, partim per gentiles.

Primo ergo describit passionem christi quantum ad ea quae passus est per Iudaeos; secundo quantum ad ea quae passus est per gentiles, XIX cap., ibi tunc apprehendit Pilatus etc..

Circa primum tria facit.

Primo ostendit quomodo a discipulo dominus traditur; secundo quomodo a ministris principibus praesentatur, ibi cohors ergo, et tribunus, et ministri Iudaeorum comprehenderunt iesum; tertio quomodo a principibus apud praesidem accusatur, ibi adducunt ergo iesum etc..

Circa proditionem discipuli tria tangit evangelista.

Primo quidem locum; secundo apparatum, ibi Iudas ergo cum accepisset cohortem... Venit illuc cum lanternis etc.; tertio promptum christi affectum ad proditionem sustinendam, ibi iesus itaque sciens omnia quae ventura erant super eum, processit etc..

Locus autem ostenditur proditioni congruus ex tribus: quia a civitate remotus, in se occultus et conclusus, et proditori notus.

Remotus quidem erat a civitate, unde facilius Iudas poterat facere quod intendebat: unde dicit haec cum dixisset, scilicet quae supra dicta sunt.

Sed cum ea quae dixit, pertinerent ad christi orationem, convenientius dixisset evangelista: haec cum orasset. Sed hoc fecit evangelista ut ostendat hanc orationem non propter sui necessitatem fecisse, quia ipse erat qui orabat ut homo, et exaudiebat ut deus: sed hoc propter nostram instructionem.

Unde erat quasi quaedam dictio.

Egressus est cum discipulis suis, non quidem continuo, secundum Augustinum, post eius orationem, cum alia quaedam intervenerint narrata ab aliis evangelistis, ab isto autem praetermissa, scilicet quod facta fuit contentio inter discipulos quis eorum videretur esse maior, Lc. XXII, 24. Interim etiam dixit iesus Petro: ecce Satanas expetivit vos ut cribraret sicut triticum. Ego autem rogavi pro te, ut non deficiat fides tua: ut Lucas narrat ibid. 31. Dixerunt etiam discipuli hymnum cum domino, ut narrant matthaeus et marcus. Sic ergo non est intelligendum, quod cum hoc dixisset, statim egrederetur: sed quia non ante egressus est quam dixisset.

Egressus est, inquam, trans torrentem cedron.

Sed matthaeus et marcus dicunt, quod exierunt in montem oliveti, et tunc venit cum illis in villam quae dicitur Gethsemani. In quo nulla est contrarietas, quod idem locus est quem ioannes commemorat et matthaeus: torrens enim cedron est ad radices montis oliveti, ubi etiam est villa quae dicitur Gethsemani.

Cedron autem in Graeco est genitivus pluralis; quasi dicat: trans torrentem cedrorum. Forte erant ibi multae cedri plantae.

Convenit autem mysterio quod torrentem transivit, quia per eum eius passio designatur; Ps. Cix, 7: de torrente in via bibet, propterea exaltavit caput. Convenit etiam quod trans torrentem cedron. Cedron enim interpretatur obumbratio, et christus sua passione abstulit umbram peccati et legis, et expansis manibus in cruce protexit nos sub umbra manus suae; Ps. XVI, 9: sub umbra alarum tuarum protege me.

Erat autem congruus locus proditioni: unde dicit ubi erat hortus, in quem introivit ipse, et discipuli eius. Et hoc convenienter, quia ipse satisfaciebat pro peccato primi hominis in horto commisso. Paradisus enim hortus deliciarum interpretatur. Item quia per passionem nos in hortum et Paradisum coronandos introducit; Lc. XXIII, 43: hodie mecum eris in Paradiso.

Erat etiam congruus locus, quia proditori notus; unde dicit sciebat autem Iudas, qui tradebat eum, locum; et huius ratio est, quia frequenter iesus venerat illuc cum discipulis suis, inter quos Iudas fuerat sicut lupus inter oves; supra VI, 71: nonne ego vos duodecim elegi, et ex vobis unus diabolus est? lupus ovina pelle contectus, et inter oves alto patrisfamilias consilio toleratus, didicit ubi ad tempus exiguum ovium dispergeret gregem.

Sed cum Iudas diu ante exierit a coena ut proditionem compleret, quaeritur quomodo scivit quod christus illa hora egrederetur illuc? ad quod dicendum, secundum chrysostomum, quod consuetudo christi erat, et praecipue in magnis festis, post coenam discipulos seorsum ducere, et aliqua sublimia de festo docere, quae non erat fas alios audire: et ideo quia tunc erat festum praecipuum, existimavit Iudas quod post coenam illuc exisset. Fecit autem hoc ut in montibus et in hortis sublimia doceret discipulos, maxime purum a tumultibus inquirens locum, ne eorum mens impediatur; Oseae II, 14: ducam eam in solitudinem, et loquar ad cor eius.

Hic ponitur proditoris apparatus.

Et nota, quod, sicut dicitur Lc. XXII, 3 ss., Iudas postquam tractaverat proditionem cum principibus, quaerebat opportunitatem quomodo sine turbarum tumultu traderet eum: et ideo voluit eum in secreto invenire, et in nocte, quia in die semper circa turbarum instructionem occupatus erat. Sed quia in nocte poterat impediri vel propter subitum concursum turbarum, vel propter tenebras, quibus posset eripi vel evadere de manibus eorum; ideo contra turbas munivit se armis, contra tenebras lanternis et facibus. Sed quia de turba aliqui poterant sibi resistere per potentiam populi, ideo contra hos accepit cohortem, non Iudaeorum, sed militum a praeside: ut sic servato ordine legitimae potestatis, nullus ei auderet obsistere. Item aliqui ex Iudaeis zelo legis ducti, praesertim quia a gentilibus capiebatur, eis fortasse resistere voluissent: et ideo accepit etiam a pontificibus et Pharisaeis ministros, et venit illuc.

Iob XV, 26: cucurrit adversus deum erecto collo; Lc. XXII, 52: tamquam ad latronem existis cum gladiis et fustibus.

Hic ponit evangelista promptum christi affectum ad proditionem voluntarie suscipiendam, dupliciter.

Primo se voluntarie offerendo; secundo discipulum resistentem comprimendo, ibi simon ergo Petrus habens gladium, eduxit eum.

Et circa primum duo facit evangelista.

Primo narrat quod christus ostendit se, ad ostendendum suam potentiam; secundo ad demonstrandum suam patientiam, ibi iterum ergo interrogavit eos, quem quaeritis? circa primum tria facit.

Primo ponit christi interrogationem; secundo suiipsius manifestationem, ibi dixit eis iesus, ego sum; tertio manifestationis effectum, ibi ut ergo dixit eis, ego sum, abierunt retrorsum.

Circa primum tria facit. Primo commendat christi scientiam et cognitionem: quia iesus sciens omnia quae ventura erant super eum, processit etc.; supra XIII, 1: sciens iesus quia venit hora eius etc.. Quod interposuit evangelista propter duo. Primo ne videretur interrogationem quam facturus erat eis christus, ex ignorantia fecisse; secundo ne videatur quod se ipsis invitum et propter ignorantiam obtulisset, cum venirent ad eum occidendum. Unde omnia quae ventura erant super eum, sciebat.

Secundo ponit christi interrogationem, qui cum ista sciret tamen processit, et dixit ad eos, quem quaeritis? non ex ignorantia, ut dictum est.

Tertio subdit ipsorum responsionem: quia iesum Nazarenum, supple, quaerimus, non quidem ad imitandum, sed ad malignandum et occidendum. Unde supra VIII, 11: quaeritis me, et in peccato vestro moriemini.

Hic ponitur suiipsius manifestatio, qua se eis capiendum exhibuit: unde dicit ego sum, scilicet iesus Nazarenus quem quaeritis. Addit autem evangelista Iudae praesentiam: ideo quia supra dixit quod Iudas ab eo exiverat. Posset autem credi quod non esset mirum, si christus ab eis non cognosceretur facie propter tenebras; sed quod quis non cognoscatur voce, maxime a multum sibi familiari, hoc non potest tenebris ascribi. Ostendit ergo per hoc quod dicit ego sum, quod etiam a Iuda familiari sibi, qui stabat cum ipsis, non est cognitus: quod est maxime divinitatis christi potentiae ostensivum.

Stabat ergo Iudas cum ipsis; idest perseverabat in malo, ut eum osculi signo monstraret; Is. XXXIII: os eius erit etc..

Hic ponitur manifestationis effectus: quia abierunt retrorsum, et ceciderunt in terram. Et, ut Gregorius dicit, aliquando legitur de sanctis, quod cadunt in terram; Daniel. II, 46: cecidit in faciem suam, et adoravit Danielem etc.; Ez. II, 1: cecidi in faciem meam. De iniquis autem legitur quod cadunt; Is. III, 25: pulcherrimi viri tui cadent.

Sed haec est differentia: quia de iniquis dicitur quod cadunt retrorsum, I reg.

C. IV, 18, cecidit de sella retrorsum; de sanctis autem quod cadunt in faciem suam. Cuius ratio assignatur Prov. IV, 18: quia iustorum semita quasi lux splendens procedit, et crescit usque ad perfectam diem. Et via impiorum tenebrosa, nesciunt ubi corruant.

Omnis enim qui post se cadit, ibi cadit ubi non videt. Iniqui ergo, quia in invisibilibus cadunt, retrorsum cadere dicuntur: quia ibi currunt ubi quid eos tunc sequatur, modo videre non possunt. Sed qui ante se cadit, ibi cadit ubi videt: et ideo sancti qui in istis visibilibus semetipsos sponte deiiciunt, ut in invisibilibus erigantur, in faciem suam cadere dicuntur, quia timore compuncti videntes humiliantur.

Mystice autem, per hoc quod ceciderunt retrorsum, datur intelligi quod populus Iudaeorum, qui erat populus peculiaris, vocem christi in praedicatione non audiens, abiit retrorsum exclusus a regno.

Hic ponitur secunda interrogatio.

Et primo ponit iteratam interrogationem; secundo christi manifestationem, et tertio eius oblationem.

Interrogavit autem iterato, secundum chrysostomum, propter duo: ut dum scilicet indicavit suam potentiam, quod inimici contra eum venientes, coram eo retrorsum ceciderunt in terram, instruantur fideles quod sua voluntate captus sit; Is. LIII, 7: oblatus est, quia ipse voluit.

Secundo, ut etiam, quantum in se est, daret Iudaeis materiam conversionis, viso potentiae suae miraculo; Is. V, 4: quid ultra debui facere? et ideo cum statim ad ostensionem suae potentiae non fuerunt conversi, eis capiendum se sponte obtulit. Unde cum iterum interrogavit eos: quem quaeritis? et illi dixerunt: iesum Nazarenum, ipse se iterum manifestans, respondit: dixi vobis, quia ego sum. In quo patet quia caeci erant, ut eum non possent cognoscere.

Oblatio sui ipsius ponitur cum dicit si ergo me quaeritis, scilicet comprehendere, faciatis quod intenditis, ita tamen quod sinite hos, scilicet discipulos meos, abire: quia nondum est tempus ut tollantur de mundo per passionem; supra XVII, 15: non rogo ut tollas eos de mundo. In quo patet quod ipse dedit eis potestatem eum capiendi: nam sicut ex sua potentia discipulos suos servavit, ita multo magis se servare potuisset; supra X, 18: nemo tollit animam meam: sed ego pono eam a meipso.

Et quod non dimiserunt ministri apostolos ex christi persuasione, sed ex eius potestate, ostendit evangelista dicens ut impleretur sermo quem dixit: quasi ideo dimiserunt ministri apostolos abire, quia eos tenere non poterant; cum ipse dixerit, supra c. XVII, 12: quos dedisti mihi, non perdidi ex eis quemquam.

Sed contra. Supra dixit hoc dominus de perditione animae: quomodo evangelista hoc adaptat ad perditionem corporis? responsio. Dicendum, secundum chrysostomum, quod dominus supra locutus est de perditione animae et corporis. Et si tantum de perditione animae locutus sit, dicendum, quod evangelista hic per quamdam extensionem refert ad perditionem corporis.

Vel, secundum Augustinum, dicendum, quod hoc quod dicitur est intelligendum etiam quantum ad perditionem animae; quia apostoli nondum sic credebant quomodo credunt qui non pereunt. Et ideo si tunc exissent de hoc mundo, fuissent de illis qui pereunt.