Lectio 6

Posita doctrina circa potestatem filii vivificativam, hic consequenter confirmat eam, et primo confirmat quae de excellentia potestatis suae dixerat, per multiplex testimonium; secundo redarguit eorum tarditatem ad credendum, ibi claritatem ab hominibus non accipio etc..

Circa primum duo facit.

Primo ponit necessitatem inducendi testimonium; secundo inducit ipsa testimonia, ibi alius est qui testimonium perhibet de me.

Necessitas testimonii inducendi erat ex parte Iudaeorum qui ei non credebant; et propter hoc dicit si ego testimonium perhibeo de meipso, testimonium meum non est verum.

Sed admirationis praebet materiam quod dicitur. Nam sicut dominus de se, infra XIV, V. 6 dicit, ipse est veritas: quomodo ergo testimonium eius non est verum? si veritas est, cui credetur si veritati non creditur? et ideo dicendum, secundum chrysostomum, quod dominus hic de se loquitur secundum aliorum opinionem, ut sit sensus: si ego testimonium perhibeo de meipso, testimonium meum non est verum, quantum ad vestram reputationem, qui non accipitis illud quod de me dico, nisi per aliud testimonium confirmetur; infra VIII, 13: tu de teipso testimonium dicis: testimonium tuum non est verum.

Consequenter cum dicit alius est qui testimonium perhibet de me, inducit testimonia, et primo testimonium humanum; secundo testimonium divinum, ibi ego autem habeo testimonium maius ioanne.

Circa primum duo facit.

Primo inducit testimonium ioannis; secundo rationem testimonii assignat, ibi ego autem non ab homine testimonium accipio.

Circa primum duo facit.

Primo inducit testimonium; secundo commendat eius testimonium, ibi scio quia verum est testimonium eius.

Testem inducit dicens alius est qui testimonium perhibet de me. Iste alius, secundum chrysostomum, est ioannes baptista, de quo dicitur supra I, 6: fuit homo missus a deo, cui nomen erat ioannes: hic venit in testimonium ut testimonium perhiberet de lumine.

Testificationem autem commendat cum dicit et scio quia verum est testimonium eius. Et hoc a duobus.

Primo a veritate; secundo ab auctoritate: quia fuit ab eis requisitum, ibi vos misistis ad ioannem.

A veritate quidem commendat eius testimonium, dicens et scio, idest pro certo experior, quia verum est testimonium eius, scilicet ioannis, quod perhibet de me.

Sic enim pater eius zacharias prophetavit de eo, Lc. I, 76: praeibis enim ante faciem domini parare vias eius, ad dandam scientiam salutis plebi eius.

Constat autem quod testimonium mendax non est salutiferum, sed mortiferum: quia mendacium est causa mortis; Sap. 2, 11: os quod mentitur occidit animam. Si ergo testimonium ioannis est ad dandam scientiam salutis plebi eius, verum est testimonium eius.

Sed secundum Glossam aliter: si testimonium perhibeo de meipso, testimonium meum non est verum. Supra christus locutus est de se secundum quod deus, hic vero loquitur secundum quod homo. Et est sensus: si ego, homo scilicet, testimonium de me perhibeo, scilicet absque deo, idest quod deus pater non perhibeat; tunc sequitur quod testimonium meum non est verum: nam verbum humanum nisi a deo fulciatur, nihil veritatis habet, secundum illud rom.

C. III, 4: est autem deus verax, omnis autem homo mendax. Unde si intelligamus christum ut hominem a deitate separatum et ei non conformem, et in essentia eius mendacium invenitur et in verbis; infra VIII, V. 14: si ego testimonium perhibeo de me ipso, verum testimonium meum; infra: quia solus non sum; sed ego, et qui misit me pater. Et ideo quia non erat solus, sed cum patre, verum est testimonium eius.

Unde ut ostendat testimonium eius veritatem non habere ex eius humanitate secundum se, sed inquantum est coniuncta divinitati et verbo dei, dicit sed alius est qui testimonium perhibet de me: non ioannes, sed pater, secundum istam expositionem: quia si testimonium christi hominis de se non est verum et efficax, multo minus esset efficax testimonium ioannis. Non ergo certificatur testimonio ioannis, sed testimonio patris: unde iste alius qui testimonium perhibet, intelligitur pater. Et scio quia verum est testimonium eius, nam ipse veritas est; I Io. I, V. 5: deus lux est, idest veritas, et tenebrae, mendacii, in eo non sunt ullae.

Sed prima expositio, quae chrysostomi est, magis est litteralis.

Commendat etiam testimonium ioannis ab auctoritate, quia fuit requisitum a Iudaeis, cum dicit vos misistis ad ioannem; quasi diceret: scio quia verum est testimonium eius nec vos debetis illud repudiare, quia propter magnam auctoritatem qua erat apud vos ioannes requisivistis ab eo testimonium de me; quod non fecissetis, si eum dignum fide non opinaremini. Supra I, 19: miserunt Iudaei ab ierosolymis sacerdotes et Levitas ad ioannem. Et ioannes tunc testimonium perhibuit, non sibi, sed veritati, idest mihi. Sicut amicus veritatis veritati christo testimonium perhibuit; supra I, 20: confessus est, et non negavit: confessus est, quia non sum ego christus.

Consequenter cum dicit ego autem non ab homine testimonium accipio, assignat rationem testimonii ioannis inducti, et primo excludit rationem opinatam; secundo asserit veram, ibi sed hoc dico ut vos salvi sitis.

Ratio autem inducti testimonii posset ab aliquo credi esse certificatio de christo, propter eius insufficentiam; et ideo hanc excludit dicens ego autem non ab homine testimonium accipio.

Ubi sciendum est, quod in scientiis aliquando probatur aliquid per minus notum secundum se, sed magis notum quoad nos; aliquando per aliquid magis notum secundum se et simpliciter. Sicut in hoc loco debebat quidem probari quod christus esset deus: et licet veritas christi esset magis nota secundum se et simpliciter, nihilominus tamen probatur testimonio ioannis, quod quantum ad Iudaeos magis notum erat. Et ideo christus secundum se testimonio ioannis non indigebat, et hoc est quod dicit testimonium ab homine non accipio.

Sed contra hoc videtur, quia is.

C. XLIII, 10: vos testes mei, dicit dominus; Act. I, 8: eritis mihi testes in omni Iudaea et Samaria, et usque ad ultimum terrae. Quomodo ergo dicit hic testimonium ab homine non accipio? sed dicendum, quod hoc dupliciter potest intelligi. Uno modo ut sit sensus non accipio ab homine testimonium, quasi sim illo tantum contentus; sed habeo maius testimonium, scilicet divinum; I Cor. IV, 3: mihi autem pro minimo est ut a vobis iudicer; Ier. XVII, 16: diem hominis, idest claritatem humanam, non desideravit: tu scis. Alio modo testimonium ab homine non accipio, inquantum scilicet testificans est homo, sed inquantum est illustratus a deo ad testificandum; supra I, 6: fuit homo missus a deo, cui nomen erat ioannes; I Thess. II, 6: non quaerentes ab hominibus gloriam; infra VIII, V. 50: ego gloriam meam non quaero. Sic ergo accipio testimonium ioannis, non inquantum fuit homo, sed inquantum missus et illustratus a deo ad testificandum. Tertio modo, et melius, ego testimonium non accipio ab homine, idest, testimonio humano; quantum ex me est, auctoritatem non accipio ab aliquo, sed a deo, qui demonstrat me clarum.

Consequenter cum dicit sed haec dico ut vos salvi sitis, asserit rationem veram, quae erat ipsorum salus: et primo ponit rationem; secundo exponit eam.

Ratio vero inducti testimonii erat, ut Iudaei credentes christo, testimonio ioannis salvarentur; et ideo dicit: non accipio testimonium ioannis propter me, sed haec dico ut salvi sitis; I Tim. II, 4: vult omnes homines salvos fieri; et ibid. I, 15: christus iesus venit in hunc mundum peccatores salvos facere.

Et exponit quod dicit salvi sitis: quia scilicet induco testimonium a vobis acceptatum.

Et ideo cum dicit ille erat lucerna ardens et lucens, ponit ioannis acceptationem: et primo ponit quod ioannes fuit testis secundum se acceptus; secundo quomodo fuit acceptatus apud eos, ibi vos autem voluistis ad horam exultare in luce eius.

Quod autem ioannes fuerit secundum se acceptus testis, ostendit per tria quae eum perficiebant. Primum pertinet ad conditionem naturae et hoc cum dicit ille erat lucerna; secundum pertinet ad perfectionem affectus, quia ardens; tertium ad perfectionem intellectus, quia lucens.

Erat ergo in natura perfectus, quia lucerna, idest, illustratus gratia, et illustratus luce verbi dei. Differt enim lucerna a luce: nam lux est quae per seipsam lucet; lucerna vero quae non per se lucet, sed per participationem lucet. Lux autem vera christus est, ut dicitur supra I, 9: erat lux vera quae illuminat omnem hominem. Ioannes autem lux non erat, ut ibidem dicitur, sed lucerna, quia illustratus erat, ut testimonium perhiberet de lumine, ducendo ad christum: de qua lucerna dicitur in Ps. Cxxxi, 17: paravi lucernam christo meo.

Sed erat in eo affectus ardens et fervens, unde dicit ardens. Nam aliqui sunt lucernae solum quantum ad officium, sed quantum ad affectum sunt extinctae: nam sicut lucerna lucere non potest nisi igne accendatur, ita lucerna spiritualis non lucet nisi prius ardeat et inflammetur igne caritatis. Et ideo ardor praemittitur illustrationi, quia per ardorem caritatis datur cognitio veritatis; infra XIV, 23: si quis diligit me, sermonem meum servabit, et pater meus diliget eum: et ad eum veniemus, et mansionem apud eum faciemus; infra XV, 15: vos autem dixi amicos, quia omnia quae audivi a patre meo, nota feci vobis.

Eccli. II, 20: qui timetis deum, diligite illum, et illuminabuntur corda vestra. Nam ignis duo habet: scilicet quod ardet et splendet.

Ardor autem ignis significat dilectionem propter tria. Primo quidem, quia ignis inter omnia corpora est magis activus: sic et ardor caritatis, intantum quod nihil eius impetum ferre potest, secundum illud II Cor. V, V. 14: caritas christi urget nos. Secundo, quia sicut ignis per hoc quod est maxime sensitivus, facit multum aestuare, ita et caritas aestum causat quousque homo consequatur intentum; Cant. Ult., 6: lampades eius lampades ignis atque flammarum. Tertio sicut ignis est sursum ductivus, ita et caritas, intantum quod coniungit nos deo; I Io. IV, 16: qui manet in caritate, in deo manet, et deus in eo.

Erat etiam intellectus lucens. Primo quidem per veritatis cognitionem interius; is.

C. LVIII, 11: implebit splendoribus idest, splendere faciet. Secundo per praedicationem exterius; Phili II, 15: inter quos lucetis tamquam luminaria in mundo, verbum vitae continentes.

Tertio per bonorum operum manifestationem; Matth. V, 16: sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona.

Quia ergo sic ioannes acceptabilis erat secundum se, quia erat lucerna non extincta, sed ardens, non tenebrosa, sed lucens; dignus est quod et apud vos acceptaretur.

Quod quidem ita fuit, quia vos voluistis exultare ad horam in luce eius. Et congrue exultationem luci adiungit: quia in illo homo exultat in quo maxime delectatur; nihil autem est in rebus corporalibus delectabilius luce, secundum illud Eccle. XI, 7: delectabile est oculis videre solem.

Dicit autem voluistis exultare, quiescendo et ponendo in eo finem, credendo eum christum; sed tamen ad horam, quia in hoc fuistis instabiles: nam videntes ioannem homines ad alium, non ad se, ducere, aversi estis ab eo. Unde dicitur Matth. XXI, 32 quod Iudaei non crediderunt in ioannem. Sunt enim de illis de quibus dicitur Matth. XIII, quia ad tempus credunt.

Consequenter cum dicit ego autem habeo testimonium maius ioanne, ponit testimonium divinum, et primo inducit eius magnitudinem; secundo prosequitur de ipso, ibi opera quae dedit mihi pater ut perficiam ea etc..

Dicit ergo primo: dico quod ego quantum est ex me, non accipio ab homine testimonium, sed propter vos; nam ego habeo testimonium maius ioanne, scilicet dei, quod est maius testimonium quam ioannis; I Io. Ult., 9: si testimonium hominum accipimus, testimonium dei maius est. Maius, inquam, propter maiorem auctoritatem, maiorem cognitionem, et infallibiliorem veritatem: nam deus mentiri non potest. Non est deus ut homo, ut mentiatur: Num. XXIII, 19.

Testimonium autem prosequitur cum dicit opera enim quae dedit mihi pater ut perficiam ea etc.. Tripliciter autem testificatus est deus de christo: scilicet per opera, per seipsum et per Scripturas, et ideo primo ponit modum testificandi quantum ad opera miraculorum; secundo modum testificandi per seipsum, ibi et qui misit me pater, ipse testimonium perhibuit; tertio per Scripturas, ibi scrutamini Scripturas etc..

Dicit ergo primo: habeo aliud testimonium maius ioanne; et hoc quantum ad opera, quia opera miraculorum quae dedit mihi pater ut perficiam ea.

Sciendum est enim, quod naturale est homini virtutem et naturas rerum ex earum actionibus cognoscere: et ideo convenienter dominus per opera quae ipse facit, dicit se posse cognosci qualis sit. Cum ergo ipse propria virtute divina faceret, credendum erat in eo esse virtutem divinam; infra XV, 24: si opera non fecissem in eis quae nemo alius fecit, peccatum non haberent, scilicet infidelitatis.

Et ideo ad sui cognitionem per opera sua ducit, dicens opera quae dedit mihi, in verbo, pater, per aeternam generationem dando mihi virtutem sibi aequalem. Vel dedit mihi, in conceptione, dando ut sim una persona dei et hominis, ut perficiam ea idest, ut propria virtute faciam: quod dicit ad differentiam aliorum qui miracula faciunt non propria virtute, sed impetrando a deo. Unde Petrus dicebat Act. III, 6: in nomine iesu christi Nazareni surge. Et ideo ipsi non perficiunt, sed deus; christus vero propria virtute ea perficiebat; infra XI, 43: Lazare, veni foras. Et ideo opera quae ego facio, testimonium perhibent de me; infra X, 38. Si mihi non creditis, saltem operibus credite.

Quod autem opera miraculorum sint testimonia dei, dicitur Mc. Ult., 20: domino cooperante, et sermonem confirmante sequentibus signis.

Consequenter cum dicit et qui misit me pater, ipse testimonium perhibuit de me, ponit secundum modum testificandi per ipsum deum, et primo ponit ipsum modum; secundo ostendit eos huiusmodi non esse capaces, ibi neque vocem eius unquam audistis etc..

Dicit ergo: non solum opera quae dedit mihi pater, testimonium perhibent de me, sed ipse qui misit me, pater, testimonium perhibuit de me, in iordane, quando fuit baptizatus, ut habetur Matth. IV, 5, et in monte, quando transfiguratus est, ut dicitur Matth. XVII, 5. Utrobique enim vox patris audita est: hic est filius meus dilectus. Et ideo credendum est ei, sicut vero et naturali filio dei; I Io. Ult., 9: hoc testimonium dei, quod maius est, quia testificatus est de filio suo. Et sic, qui non credit eum esse filium dei, non credit dei testimonio.

Sed posset aliquis dicere, quod deus etiam aliis testimonium perhibuit per seipsum, sicut Moysi in monte, cum quo locutus est, cunctis audientibus; testimonium vero numquam audivimus, et ideo dicit dominus, quod neque vocem eius unquam audistis etc..

Sed contra Deut. IV, 33, dicitur: si factum est aliquando res huiuscemodi, ut audiret populus vocem domini dei loquentis de medio ignis, sicut tu audisti et vidisti. Quid est ergo quod nunc dicit christus neque vocem eius unquam audistis? respondeo, secundum chrysostomum, quod dominus eos in philosophica consideratione constituens, vult ostendere, quod deus testificatur alicui dupliciter, scilicet sensibiliter et intelligibiliter.

Sensibiliter quidem, sicut per vocem sensibilem tantum; et hoc modo testificatus fuit Moysi in monte sinai; Deut. IV, 12: vocem eius audistis, et formam penitus non vidistis.

Item per sensibilem speciem, sicut apparuit Abrahae Gen. XXVI, et Is. VI, 1: vidi dominum sedentem supra solium excelsum et elevatum.

Sed tamen in istis visionibus nec vox corporalis nec figura dei est sicut cuiusdam animalis, sed effective, inquantum a deo formatur: nam cum deus sit spiritus, neque vocem sensibilem de se emittit, nec figurari potest.

Intelligibiliter autem testificatur inspirando in cordibus aliquorum quod credere debeant et tenere; Ps. Lxxxiv, 9: audiam quid loquatur in me dominus deus; Osee II, V. 4: ducam eam in solitudinem, et ibi loquar ad cor eius.

Primo ergo testificationis capaces fuistis: nec mirum, quia non fuerunt dei nisi effective, ut dictum est, voces illae et species. Sed non intelligibilis illius vocis. Neque vocem eius unquam audistis etc., idest participes eius non fuistis; infra VI, 45: omnis qui audit a patre et didicit, venit ad me. Sed vos non venitis ad me; ergo non audistis vocem eius, nec vidistis speciem eius; idest non habuistis istud testimonium intelligibile, et ideo subdit et verbum eius non habetis in vobis manens; idest, non habetis verbum interius inspiratum.

Et haec ratio est, quia quem misit ille, idest pater, huic vos non creditis.

Verbum enim dei ducit ad christum: nam ipse christus est naturale dei verbum. Omne autem verbum a deo inspiratum, est quaedam participata similitudo illius. Cum ergo omnis similitudo participata ducat in suum principium, manifestum est quod omne verbum inspiratum a deo ducit ad christum. Et ideo, quia vos non ducimini ad me, non habetis verbum dei, inspiratum, in vobis manens; infra: qui non credit in filium dei, non habet vitam in se manentem.

Et dicit manens, quia cum nullus sit quin aliquam veritatem habeat a deo, illi tantum habent veritatem, et verbum in ipsis manens, quibus intantum cognitio proficit ut perducantur ad veri et naturalis verbi cognitionem.

Vel per hoc quod dicit neque vocem eius unquam audistis, ostenditur triplex modus quo a deo aliquid revelatur alicui.

Quia vel per vocem sensibilem, et sic testificatus est christo in iordane et in monte, ut dictum est II Petri I, 16: speculatores facti illius magnitudinis, voce lapsa de caelo a magnifica gloria. Et hanc Iudaei non audierunt.

Vel per visionem suae essentiae; et hanc revelat beatis. Et hanc speciem ipsi non viderunt, quia II Cor. V, 6: quamdiu sumus in corpore, peregrinamur a domino etc.. Vel per interius verbum inspirando; et hoc etiam ipsi non habebant.

Consequenter cum dicit scrutamini Scripturas, ponit tertium modum quo deus testificatus est christo per Scripturas, et primo inducit Scripturarum testimonium; secundo ostendit eos fructu huius testimonii non esse capaces, ibi et non vultis venire ad me etc..

Dicit ergo scrutamini Scripturas, quasi dicat: vos non habetis verbum dei in cordibus vestris, sed in Scripturis; et ideo oportet vos illud alibi quaerere. Et ideo scrutamini Scripturas; scilicet veteris testamenti.

Nam fides christi in veteri testamento continebatur, sed non in superficie, quia in profundo obumbrata figura latebat; II Cor. III, 15: usque in hodiernum diem ipsum velamen habentes. Et ideo signanter dicit scrutamini, quasi in profundum quaeratis; Prov. II, 4: si quaesieris eam quasi pecuniam, et sicut thesauros effoderis illam, tunc intelliges timorem domini, et scientiam dei invenies; Ps. Cxviii, 69: da mihi intellectum, et scrutabor mandata tua.

Ratio autem scrutinii ex vestra opinione sumitur quia putatis in eis, scilicet Scripturis, vitam aeternam habere, ex hoc quod dicitur Ez. XVIII, 19: qui fecerit iudicia mea, vita vivet. Sed estis decepti; quia licet praecepta veteris legis vitalia sint, non tamen vitam habent in seipsis; sed intantum dicuntur vitalia inquantum ducunt ad me christum; cum tamen vos utamini eis tamquam in se vitam habentibus: quod decepit vos. Nam illae, scilicet Scripturae, sunt quae testimonium perhibent de me; idest, intantum vitalia sunt inquantum ad meam cognitionem ducunt.

Vel apertis prophetiis, sicut Is. VII, 14: ecce virgo concipiet, et iterum Deut. XVIII, V. 15: prophetam suscitabit vobis dominus deus etc.. Unde dicitur Actor. X, 43: huic omnes prophetae testimonium perhibent. Vel operationibus prophetarum mysticis: unde dicitur Oseae XII, 10: in manibus prophetarum assimilatus sum. Vel in sacramentis et figuris; sicut est immolatio agni, et alia figuralia sacramenta legis; Hebr. X, 1: umbram habens lex futurorum bonorum etc.. Et ideo, quia Scripturae veteris testamenti multipliciter testimonium perhibent de christo, dicit apostolus, Rom. I, 2: quod ante promiserat per prophetas in Scripturis sanctis de filio suo, qui factus est ei ex semine David secundum carnem.

Sed fructum quem in Scripturis putatis habere, scilicet vitam aeternam, consequi non poteritis, quia testimoniis Scripturae de me non credentes, non vultis venire ad me; idest, non vultis credere mihi, in quem est fructus illarum Scripturarum, ut in me vitam habeatis, quam ego do credentibus in me; infra X, 28: ego vitam aeternam do eis; Eccli. IV, 12: sapientia filiis suis vitam inspirat; Prov. VIII, 35: qui me invenerit inveniet vitam, et hauriet salutem a domino.