Lectio 4

Hic dominus probat suam expositionem, et primo resumit quod probare intendit; secundo probationem inducit, ibi et cognosco oves meas; tertio eam manifestat, ibi propterea me pater diligit.

Dicit ergo primo: ego sum pastor bonus. Hoc expositum est supra.

Ez. XXXIV, 11: requiram oves meas in die illa, sicut visitat pastor gregem suum.

Consequenter cum dicit et cognosco oves meas, probat quod dicit. Duo autem dicit de se; scilicet quod est pastor, et quod est bonus.

Primo ergo probat quod sit pastor; secundo quod pastor bonus.

Pastorem autem se esse probat per duo signa posita superius de pastore: quorum primum est quod oves proprias vocat nominatim. Et quantum ad hoc dicit et cognosco oves meas; II Tim. II, 19: novit dominus qui sunt eius. Cognosco, inquam, notitia non solum simplici, sed etiam probationis et dilectionis; Apoc. I, 5: dilexit nos, et lavit nos a peccatis nostris.

Secundum signum est quod oves vocem eius audiunt, et sciunt eum. Et quantum ad hoc dicit et cognoscunt me meae, meae, inquam, praedestinatione, vocatione et gratia; quasi dicat: ipsae me diligentes obsequuntur.

Unde hoc intelligitur de notitia dilectionis, de qua dicitur Ier. XXXI, 34: omnes cognoscent me a minimo usque ad maiorem etc..

Bonum autem pastorem se ostendit, ostendens se habere officium boni pastoris, quod est ut animam suam ponat pro ovibus suis, et primo ponit causam huius; secundo ipsum inducit; tertio subdit fructum signi.

Causam autem huius signi, scilicet quod animam suam ponit pro ovibus suis, est notitia quam habet de patre: et quantum ad hoc dicit sicut novit me pater, ego agnosco patrem, et animam meam pono pro ovibus meis. Et hoc quidem verbum dupliciter potest exponi. Uno modo, ut ly sicut significet similitudinem; et hoc modo notitia huius potest communicari creaturae alicui; I Cor. XIII, 12: cognoscam sicut et cognitus sum, idest, sicut cognitus sum sine velamine, ita sine velamine cognoscam.

Alio modo ut ly sicut importet aequalitatem; et tunc cognoscere patrem sicut cognitus est ab eo, est proprium solius filii, quia solus filius cognoscit patrem comprehendendo, sicut pater comprehendendo cognoscit filium; Matth. XI, 27: nemo novit filium nisi pater, neque patrem quis novit nisi filius, notitia scilicet comprehensionis. Ideo autem dominus hoc dicit, quia in hoc ipso quod cognoscit patrem, cognoscit eius voluntatem, in qua erat ut filius pro salute humani generis moreretur: in quo etiam dicit se mediatorem dei et hominis. Nam sicut ad oves se habet ut cognitus et cognoscens, ita et ad patrem: quia sicut pater eum novit, ita ipse patrem cognoscit.

Consequenter cum dicit et animam meam pono pro ovibus meis, ponit ipsum signum; I Io. III, 16: in hoc cognovimus caritatem dei, quoniam ille pro nobis animam suam posuit etc..

Sed cum in christo sint tres substantiae, scilicet substantia verbi, animae et corporis, quaeritur quis loquatur cum dicit animam meam pono. Si dicas, quod verbum hic loquitur, non est verum: nam verbum numquam animam posuit, cum numquam fuerit ab anima separatum. Si autem dicas quod anima loquitur; hoc etiam impossibile videtur, quia nihil separatur a seipso. Si vero dicas, quod quantum ad corpus christus hoc dicit, nec hoc videtur, quia corpus non habet potestatem iterum sumendi eam.

Dicendum ergo ad hoc, quod in morte christi, anima fuit separata a carne; alias non fuisset vere mortuus; sed divinitas numquam separata fuit in christo ab ipsa anima et carne, sed unita fuit animae descendenti ad inferos et corpori existenti in sepulcro: et ideo corpus virtute divinitatis animam posuit, et iterum resumpsit eam.

Consequenter cum dicit et alias oves habeo etc., ponit fructum mortis christi, qui est salus non solum Iudaeorum, sed etiam gentium. Quia enim dixerat animam meam pono pro ovibus meis, Iudaei reputantes se oves dei, secundum illud ps.

Lxxviii, 13: nos autem populus eius, et oves pascuae eius, possent dicere quod pro eis tantum animam poneret. Sed dominus addit dicens, quod non tantum pro eis, sed etiam pro aliis; infra XI, 51: hoc a semetipso non dixit; sed cum esset pontifex anni illius, prophetavit, quia christus moriturus erat pro gente, et non tantum pro gente, sed ut filios dei, qui erant dispersi, congregaret in unum.

In isto autem fructu dominus tria facit. Primo ponit gentium praedestinationem; secundo earum per gratiam vocationem; tertio ipsarum iustificationem.

Quantum ad primum dicit alias oves habeo, scilicet gentes, quae non sunt ex hoc ovili, scilicet de genere carnis Israel, quod erat quasi ovile; Mich. II, 12: congregabo Iacob totum te. Nam sicut oves in ovili concluduntur, sic isti in praeceptis legalibus conclusi custodiebantur, ut habetur Gal. III.

Istas, inquam, oves, scilicet gentiles, habeo a patre per aeternam praedestinationem; Ps. II, V. 8: postula a me, et dabo tibi gentes hereditatem tuam; Is. XLIX, 6: parum est ut sis mihi servus ad suscitandas tribus Iacob, et faeces Israel convertendas: dedi te in lucem gentium, ut sis salus mea usque ad extremum terrae.

Quantum ad secundum dicit et illas oportet me adducere idest, opportunum est secundum ordinem divinae praedestinationis ad gratiam vocare.

Sed contra. Matth. XV, 24, dicit dominus: non sum missus nisi ad oves quae perierunt domus Israel.

Responsio. Dicendum, quod ad oves domus Israel tantum missus est iesus, ut eis corporaliter praedicaret, secundum illud roman.

XV, 8: dico autem christum iesum ministrum fuisse circumcisionis propter veritatem dei, ad confirmandas promissiones patrum.

Gentes autem adduxit per apostolos suos; Is. Ult., 19: mittam ex eis, qui reliqui fuerint, ad gentes.

Quantum ad tertium dicit et vocem meam audient. Ubi tria ponuntur necessaria ad iustitiam christianae religionis.

Primum est obedientia mandatorum dei. Et quantum ad hoc dicit et vocem meam audient, idest, servabunt mandata mea; matth.

C. Ult. 20: docentes eos servare omnia quaecumque mandavi vobis; Ps. XVII, 45: populus quem non cognovi, idest, quem non approbavi, auditu auris obedivit mihi.

Secundum est unitas caritatis; et quantum ad hoc dicit et fiet unum ovile; idest, ex duabus gentibus, Iudaico et gentili populo, una ecclesia fidelium; Eph. IV, 5: una fides; et Eph. II, 14: ipse est pax nostra qui facit utraque unum.

Tertium est unitas fidei: et quantum ad hoc dicit et unus pastor; Ez. XXXVII, 24: et pastor unus erit ovium eorum, scilicet Iudaeorum et gentilium.

Hic dominus manifestat suam probationem, et primo manifestat causam signi; secundo signum, seu effectum, ibi nemo tollit eam a me; tertio ostendit eam esse convenientem, ibi hoc mandatum accepi a patre meo.

Causam autem mortis dicit dominus esse notitiam quam habet de patre, dicens: sicut novit me pater, et ego agnosco patrem, et animam meam pono pro ovibus meis. Unde hoc exponens dicit propterea pater me diligit: ex quo patet quod pater novit eum notitia approbationis, propterea, inquam, quia ego pono animam meam, ut iterum sumam eam.

Sed numquid mors est causa paternae dilectionis? videtur quod non, quia temporale non est causa aeterni: mors autem christi est temporalis, dilectio vero dei ad christum est aeterna etc..

Respondeo. Dicendum quod christus hic loquitur de dilectione patris ad eum, sed inquantum est homo: et sic haec littera dupliciter potest legi. Uno modo ut ly quia teneatur causaliter, alio modo ut designet terminum vel signum dilectionis.

Si quidem teneatur causaliter, tunc est sensus: quia ego pono animam meam, idest sustineo mortem, propterea pater diligit me; idest, effectum dilectionis mihi dat, scilicet claritatem et exaltationem corporis; Phil. II, V. 8: factus est obediens usque ad mortem, mortem autem crucis; propter quod et deus exaltavit illum, et donavit illi nomen quod est super omne nomen.

Sed contra hoc videtur esse, quia bona opera non possunt esse meritoria divinae dilectionis.

Cum enim opera nostra intantum meritoria sint, inquantum caritate informantur, secundum quod dicitur I Cor. XIII, 3: si distribuero omnes facultates meas in cibos pauperum, caritatem autem non habeam, nihil mihi prodest, et deus praeveniat etiam nos in amando: I Io. IV, 10: in hoc est caritas, non quasi dilexerimus deum, sed quoniam ipse prior dilexit nos, manifestum est quod sua dilectio praecedit omne meritum nostrum.

Sed ad hoc dicendum, quod ipsam dei dilectionem nullus mereri potest; sed effectum divinae dilectionis, qui est augmentum gratiae, et collatio boni gloriae, quem ex dilectione sua nobis deus confert, mereri possumus per bona opera nostra. Unde possumus dicere, quod deus propterea hunc vel illum hominem diligit, idest ei effectum suae dilectionis impendit, quia implet eius mandata.

Et sic possumus dicere de christo homine, quod propterea pater diligit eum, idest, exaltavit, et dedit illi claritatem gloriae, quia posuit animam suam ad mortem.

Si vero ly quia importet terminum dilectionis, tunc est sensus: propterea me pater diligit, idest ad hoc me pater dilexit, ut animam meam ponerem. Quasi dicat: pater sua dilectione, quam habet ad me, ordinavit ut per passionem meam redimerem genus humanum; Rom. VIII, 32: proprio filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum.

Si autem ly quia designet signum dilectionis, tunc est sensus: propterea pater me diligit, quia ego pono animam meam. Quasi dicat: hoc signum est quod pater me diligat, quia pono animam meam, ut iterum sumam eam; idest, faciens mandata eius et voluntatem suam, sustineo mortem. Evidens enim signum dilectionis est quod homo ex caritate faciat dei mandata.

Hic exponit effectum signi: quod quidem signum erat, ubi dixit animam meam pono pro ovibus meis, exponens quomodo eam ponit, et primo excludit violentiam; secundo subiungit eius potestatem.

Violentiam quidem excludit, quae alicui posset fieri in auferendo vitam: quae christo non fuit facta. Et quantum ad hoc dicit nemo tollet eam, scilicet animam meam, per violentiam, sed ego pono eam, propria virtute, scilicet a meipso; Is. XLIX, 24: numquid tolletur a forti praeda? sed numquid Iudaei non intulerunt christo violentiam? intulerunt quidem quantum in eis fuit, sed in christo non fuit illa violentia, quia, quando voluit, eam sponte posuit.

Unde supra VIII, 30, dicitur, quod Iudaei volentes eum apprehendere, non potuerunt, quia nondum venerat hora eius, voluntaria scilicet, non qua cogeretur mori, sed qua dignaretur occidi: ut dicit Augustinus.

Potestatem autem eius subiungit cum dicit potestatem habeo ponendi eam.

Circa quod sciendum est, quod cum unio animae et corporis sit naturalis, separatio eorum est naturalis. Et licet causa huius separationis et mortis possit esse voluntaria, tamen mors in hominibus semper est naturalis.

In nullo autem puro homine natura subditur voluntati, cum sicut voluntas, ita et natura sit a deo; et ideo mors cuiuslibet puri hominis oportet quod sit naturalis. In christo autem natura sua et tota alia natura subditur voluntati eius, sicut artificiata voluntati artificis. Et ideo secundum voluntatis suae placitum, potuit animam ponere cum voluit, et iterum eam sumere: quod nullus purus homo facere potest, licet voluntarie causam mortis sibi possit inferre. Et inde est quod centurio videns eum non naturali necessitate mori, sed sua dum clamans voce magna emisit spiritum: Matth. XXVII, 50 recognovit in eo virtutem divinam dicens: vere filius dei erat iste. Unde et apostolus I cor.

C. I, 18: verbum crucis pereuntibus stultitia est: his autem qui salvi fiunt, idest nobis, virtus dei est. Idest in ipsa morte christi, manifestata est virtus potestatis eius.

Hic ostendit causam praedictam convenientem esse: nam impletio mandati demonstrat dilectionem ad mandantem. Et ideo dicit hoc mandatum accepi a patre meo, scilicet animam ponendi, et sumendi eam; infra XIV, 23: si quis diligit me, sermonem meum servabit, et pater meus diliget eum.