Lectio 4

Positis apparitionibus christi factis mulieribus, in parte ista agit evangelista de apparitionibus factis apostolis, et primo de apparitione qua simul omnibus in ierusalem apparuit, excepto thoma; secundo de ea quae facta est, thoma praesente, ibi et post dies octo etc.; tertio de ea quae facta est quibusdam specialiter iuxta mare, XXI capitulo postea manifestavit se etc..

Circa primum duo ponuntur.

Primo domini apparitio; secundo discipulorum dubitatio, ibi thomas autem etc..

Circa primum tria ponuntur.

Primo domini apparitio; secundo officii iniunctio, ibi dixit eis, pax vobis etc.; tertio spiritualis muneris collatio, ibi haec cum dixisset, insufflavit etc..

Circa primum tria facit.

Primo ponit apparitionis circumstantias; secundo apparitionis continentiam, ibi venit iesus etc.; tertio apparitionis consequentia, ibi gavisi sunt discipuli viso domino.

Describit ergo apparitionem dominicam discipulis a quatuor circumstantiis.

Primo quidem ex horae descriptione, quia cum sero esset; secundo ex diei designatione, quia die illa; tertio ex loci conditione, quia cum fores essent clausae; quarto ex discipulorum dispositione, quia erant congregati propter metum Iudaeorum.

Fuit ergo hora apparitionis serotina: cuius duplex est ratio litteralis. Una, quia voluit simul apparere omnibus; et ideo praestolatus est usque in sero, ut qui dispersi erant de die, simul convenirent in sero: nam de nocte simul erant.

Alia ratio est quia dominus eis apparuit ut confortaret eos. Illam ergo elegit horam qua magis stupentes confortatione indigebant: haec est sero. Ps. XLV, 2: adiutor in tribulationibus quae invenerunt nos nimis.

Est etiam ratio mystica, quia scilicet dominus in fine mundi apparebit fidelibus, quando media nocte clamor fiet: ecce sponsus venit, redditurus eis mercedem suam; Matth. XX, 8: cum sero factum esset, dixit dominus vineae procuratori suo: voca operarios, et redde eis mercedem.

Dies apparitionis fuit ipsamet dies resurrectionis, quia die illa una sabbatorum, scilicet dies dominica, de qua dictum est (supra hoc cap.) una autem sabbati.

Quare autem dicatur una sabbatorum, iam dictum est.

Potest autem ex evangeliis colligi, dominum quinquies isto die apparuisse. Bis scilicet mulieribus, semel Magdalenae soli, de qua immediate supra, et iterum simul cum aliis mulieribus revertentibus; et tunc accesserunt, et tenuerunt pedes eius. Tertio vero apparuit duobus discipulis ipso die euntibus in emaus, Lc. Ult., 13. Quarto autem simoni Petro.

Sed quando et quomodo et ubi, non exprimitur, nisi tantum quod apparuit. Lc. Ult., V. 34: surrexit dominus vere, et apparuit simoni.

Quinto apparuit omnibus simul congregatis de sero, ut habetur hic. Et ideo cantatur: haec dies quam fecit dominus: exultemus et laetemur in ea: Ps. Cxvii, 24.

Per hoc autem datur intelligi, quod in die communis resurrectionis apparebit manifeste omnibus mulieribus, peccatoribus, peregrinis, apostolis, et apostolicis viris: quia videbit eum omnis oculus, et qui eum pupugerunt: Apoc. I, 7.

Conditio autem loci describitur per clausuram, dubia et timida; quia fores essent clausae: ad litteram propter tarditatem, quia nox erat, et propter metum Iudaeorum.

Sed ex parte christi, clausurae causa fuit ut manifestaret eis virtutem suae potestatis intrando ad eos ianuis clausis.

Sciendum est autem circa hoc, quod secundum quosdam intrare ianuis clausis est de proprietate corporis gloriosi, quod dicunt per quamdam conditionem sibi inhaerentem posse esse cum alio corpore simul in eodem loco, inquantum est gloriosum: et hoc factum esse et fieri posse sine miraculo.

Sed hoc non potest stare: quia quod corpus humanum non glorificatum, non possit simul cum alio corpore esse, inest sibi ex natura.

Oportet ergo quod si corpus glorificatum dicatur habere in se proprietatem aliquam inhaerentem, quod possit simul cum alio corpore esse in eodem loco, quod excludatur ab eo illa proprietas qua nunc impeditur ne simul cum alio possit esse. Haec autem proprietas nullo modo est separabilis vel destructibilis a corpore, cum non sit mathematica corpulentia ut ipsi dicunt, sed ipsae dimensiones corporis quanti, quibus proprie accidit situs. Unde philosophus arguit contra ponentes ideas et materias. Et quod dato etiam quod vacuum esset totum spatium super terram, adhuc corpus sensibile non posset esse simul cum illis, propter dimensiones quantitatis. Per nullam autem proprietatem corporis gloriosi possent removeri dimensiones a corpore, natura corporis remanente. Et ideo dicendum est, quod hoc miraculose christus fecit virtute suae divinitatis; et quandocumque in sanctis simile contingeret, miraculosum esset, et per novum miraculum fit.

Et hoc expresse dicunt Augustinus et Gregorius.

Dicit enim Augustinus: quaeris quomodo per Ostia clausa intrare potuit? si comprehendis modum, non est miraculum. Ubi deficit ratio, ibi est fidei aedificatio: et subdit: ille quippe non eis apertis intrare potuit, quo nascente virginitas matris inviolata permansit. Sicut ergo ortus eius ex virgine matre virtute suae divinitatis miraculosus fuit, sic introitus iste.

Mystice autem per hoc datur intelligi quod christus nobis apparet quando fores, idest sensus exteriores, sunt clausi in oratione, Matth. VI, 6: tu autem cum oraveris, intra in cubiculum, et in fine mundi, quando quae paratae erunt, intrabunt ad nuptias, et postea claudetur ianua, ut habetur Matth. XXV, 10.

Dispositio discipulorum describitur imitanda, quia congregati erant: quod quidem non vacat a mysterio. Christus enim ad congregatos venit, spiritus sanctus ad congregatos descendit: quia christus et spiritus sanctus non nisi in caritate congregatis adsunt.

Matth. XVIII, 20: ubicumque fuerint duo vel tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum.

Hic ponitur ipsa apparitio christi quantum ad tria.

Primo quantum ad christi praesentiam quam exhibuit; secundo quantum ad salutationem quam eis protulit; tertio quantum ad sui certam manifestationem, quam eis ostendit.

Praesentiam autem suam exhibuit eis christus absque omni dubio, quia venit, et stetit in medio discipulorum. Venit quidem personaliter ipse idem, sicut eis promiserat supra XIV, 28: vado, et venio ad vos. Sed stetit in medio, ut omnes certitudinaliter agnoscerent. Unde arguuntur Iudaei qui eum non cognoverunt. Supra I, 26: medium autem vestrum stetit quem vos nescitis.

Item stetit in medio discipulorum, ut ostendat conformitatem humanae naturae quam habet ad eos. Eccli. L, 13: circa illum corona fratrum, quasi plantatio cedri in monte Libano. Item stetit in medio, per condescensionem, quia inter eos conversatus est sicut unus ex eis. Eccli. XXXII, 1: rectorem te posuerunt? noli extolli, esto in illis quasi unus ex ipsis; Lc. XXII, 27: ego autem in medio vestrum sum sicut qui ministrat. Item ad designandum quod nos debemus esse in medio virtutis. Is. XXX, 21: haec est via: ambulate in ea, neque declinetis ad dexteram neque ad sinistram. Qui enim excedit in plus, divertit ad dexteram; qui autem deficit in minus, vadit ad sinistram.

Salutationis autem verba eis protulit, dicens pax vobis. Sed haec fuit necessaria: erat enim eorum pax multipliciter perturbata, et quantum ad deum, contra quem quidam peccaverunt negando, quidam fugiendo Matth. XXVI, 31: omnes vos scandalum patiemini in me in ista nocte, scriptum est enim: percutiam pastorem, et dispergentur oves gregis. Et contra hoc proposuit eis pacem reconciliationis ad deum; Rom. V, 10: reconciliati sumus deo per mortem filii eius: hanc enim per passionem fecit.

Item quantum ad seipsos: quia tristes erant, et in fide dubii; et hanc etiam pacem factam proposuit. Ps. Cxviii, 165: pax multa diligentibus legem tuam.

Item quantum ad exteriores: quia a Iudaeis persecutiones patiebantur; et contra hoc dicit eis pax vobis, contra Iudaeorum scilicet persecutiones.

Supra XIV, 27: pacem meam do vobis, pacem relinquo vobis.

Certam autem sui manifestationem ostendit eis per manus et latus, unde sequitur haec cum dixisset, ostendit eis manus et latus, quia in eis specialiter remanserunt signa passionis suae. Lc. Ult., 39: videte manus meas et pedes meos, quia ego ipse sum. Sic et in gloria se ostendet; supra c. XIV, 23: si quis diligit me, sermonem meum servabit, et infra: manifestabo ei meipsum.

Hic ponitur apparitionis effectus, qui est gaudium in cordibus discipulorum de visione domini, quam promiserat eis supra c. XVI, 22: iterum autem videbo vos, et gaudebit cor vestrum. Sed hoc gaudium implebitur in patria, scilicet bonis, ex aperta visione dei.

Is. Ult., 14: videbitis, et gaudebit cor vestrum, et ossa vestra quasi herba germinabunt.

Iniungit apostolis officium, et primo praemittit pacis vinculum; secundo iniungit officium, ibi sicut misit me pater.

Dixit ergo eis iterum, pax vobis.

Hoc dixit eis contra perturbationem duplicem: nam contra perturbationem praesentem a Iudaeis, dixit eis primo pax vobis; sed contra conturbationem factam a gentibus, dixit eis iterum, pax vobis. Supra XVI, 33: in mundo pressuram habebitis, in me autem pacem. Nam ad gentes mittendi erant.

Et ideo statim subditur iniunctio officii: sicut misit me pater, et ego mitto vos: in quo ostendit se mediatorem inter deum et homines. I Tim. II, 5: mediator dei et hominum homo christus iesus etc.. Hoc erat ad consolationem discipulorum, qui cognoscentes auctoritatem christi, sciebant eum mittere ipsos auctoritate divina. Item considerantes dignitatem propriam, scilicet quod habebant officium proprium apostolorum: apostolus enim idem est quod missus.

Dicit ergo sicut misit me pater, et ego mitto vos, idest, sicut pater diligens me misit in mundum ad passionem tolerandam pro salute fidelium, supra III, 17: non enim misit deus filium suum in mundum ut iudicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum, ita ego diligens vos, mitto vos ad tribulationes sustinendas pro nomine meo. Matth.

C. X, 16: ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum.

Secundo datur eis idoneitas officii per dationem spiritus sancti. II Cor. III, V. 6: qui et idoneos nos fecit ministros novi testamenti non littera, sed spiritu.

Unde sequitur haec cum dixisset, insufflavit etc.. Et circa hanc dationem primo praemittit dationis signum, quod est insufflatio; unde dicit insufflavit. Simile habetur Gen. II, V. 7: inspiravit in faciem eius spiraculum vitae, quod primus homo depravavit, scilicet vitae naturalis: sed hoc christus reparavit, dando spiritum sanctum.

Non est intelligendum quod huiusmodi flatus christi fuerit spiritus sanctus, sed signum eius. Unde Augustinus dicit IV de trinitate: flatus ille corporeus substantia spiritus sancti non fuit, sed demonstratio per congruam significationem non tantum a patre sed etiam a filio procedere spiritum sanctum.

Notandum autem, quod super christum spiritus sanctus missus est primo quidem in columbae specie in baptismo, supra III, et in specie nubis in transfiguratione; Matth. XVII, 5. Cuius ratio est, quia gratia christi, quae datur per spiritum sanctum, derivanda erat ad nos per propagationem gratiae in sacramentis: et sic descendit in specie columbae in baptismo, quae est animal fecundum; et per doctrinam, et sic descendit in nube lucida. Unde et ibi ostenditur doctor; unde dicit: ipsum audite.

Super apostolos autem primo descendit in flatu, ad designandam propagationem gratiae in sacramentis, cuius ipsi ministri erant; unde dicit quorum remiseritis peccata, remittuntur eis. Matth. Ult., 19: euntes ergo baptizate eos in nomine patris et filii et spiritus sancti.

Secundo vero in igneis linguis ad significandam propagationem gratiae per doctrinam.

Unde dicit Act. II, 4, quod postquam repleti sunt spiritu sancto, statim coeperunt loqui.

Secundo ponit dationis verba, dicens accipite spiritum sanctum.

Sed numquid hic acceperunt spiritum sanctum? videtur quod non: quia cum nondum ascendisset in altum, non debuit dona dare hominibus. Et quidem, secundum chrysostomum, quidam dicunt, quod christus non dedit eis hic spiritum sanctum; sed praeparavit eos ad dationem futuram in Pentecoste. Et moventur ad hoc, quia Daniel. X, 8 dicitur, quod non potuit sustinere visionem Angeli: unde isti nisi praeparati non potuissent sustinere spiritus sancti adventum. Sed tamen ipse chrysostomus dicit: spiritus sanctus datus fuit discipulis non communiter ad omnia: sed ad aliquem effectum, scilicet ad dimittendum peccata, sicut Matth. X, 8, ad faciendum miracula. Augustinus autem et Gregorius dicunt, quod spiritus sanctus habet duo praecepta dilectionis, scilicet dei et proximi: et ideo primo datus fuit in terra ad designandum praeceptum dilectionis proximi; secundo de caelo ad designandum praeceptum dilectionis dei.

Tertio ponitur dationis fructus quorum remiseritis peccata, remittuntur eis: quod conveniens effectus est spiritus sancti, scilicet remissio peccatorum: nam ipse caritas est, et per eum nobis datur caritas. Rom.

C. V, 5: caritas dei diffusa est in cordibus nostris per spiritum sanctum, qui datus est nobis. Remissio autem peccatorum non fit nisi per caritatem. Quia: universa delicta operit caritas; I Petr. IV, 8: caritas operit multitudinem peccatorum.

Hic ergo primo quaeritur de hoc quod dicit quorum remiseritis peccata, cum solus deus peccata remittat. Ad hoc aliqui dicunt, quod solus deus remittit culpam; sed sacerdos absolvit tantum a reatu poenae, et denuntiat eum absolutum a macula culpae.

Sed hoc non est verum: nam sacramentum poenitentiae cum sit sacramentum novae legis, confert gratiam, sicut et in baptismo confertur.

Sed in baptismo sacerdos baptizat instrumentaliter, et tamen confert gratiam: ergo similiter in sacramento poenitentiae sacramentaliter et ministerialiter absolvit a poena et culpa, inquantum dat sacramentum in quo peccata dimittuntur.

Quod autem dicitur, quod solus deus peccata dimittit, verum est auctoritate. Sic etiam solus deus baptizat; sed sacerdos ministerio, ut dictum est.

Item quaeritur de hoc quod dicit accipite spiritum sanctum: quorum remiseritis peccata, remittuntur eis. Videtur ergo quod qui non habet spiritum sanctum, non possit peccata dimittere.

Ad quod dicendum, quod si remissio peccatorum esset proprium opus sacerdotis, idest quod ex sua virtute hoc faceret, non utique posset sanctificare nisi sanctus. Remissio autem peccatorum est proprium opus dei, qui propria virtute et auctoritate peccata dimittit, sacerdotis autem non nisi est sicut instrumenti. Sicut ergo dominus per servum et ministrum suum, sive sit bonus sive malus, potest facere voluntatem suam ad exequendum aliqua: ita et dominus per ministros, etiam si mali sint, potest sacramenta conferre, in quibus datur gratia.

Item quaeritur de hoc quod dicitur quorum remiseritis peccata, remittuntur eis.

Ad quod dicendum est quod, sicut dictum est, sacerdos in sacramentis agit sicut minister dei. I Cor. IV, 1: sic nos existimet homo ut ministros christi et dispensatores mysteriorum dei. Eodem ergo modo quo deus remittit et retinet peccata, simul et sacerdos.

Remittit autem deus peccata largiendo gratiam; sed dicitur retinere non largiendo eam propter impedimentum ex parte recipientis: sic et minister remittit peccata, inquantum impendit sacramentum ecclesiae; et retinet inquantum aliquos indignos ostendit sacramentorum receptione.