Lectio 3

Posita supra inquisitione negotii, scilicet a caeco et parentibus, hic persuadent negare veritatem, et afferre falsitatem, et primo persuadent veritatis negationem; secundo irrogant maledictionem; tertio inferunt condemnationem.

Secundum ibi maledixerunt ergo ei; tertium ibi responderunt et dixerunt ei: in peccatis natus es totus.

Circa primum duo facit.

Primo ostendit quomodo persuadent ei veritatem negare; secundo quomodo iterato interrogant, ut calumniam possint inferre, ibi dixerunt ergo illi: quid fecit tibi? circa primum duo facit.

Primo proponit eorum malitiam; secundo caeci constantiam, ibi dixit ergo ille.

Malitia Pharisaeorum ostenditur in veritatis negandae persuasione. Constantia caeci apparet in firma veritatis confessione.

Dicit ergo, quantum ad primum, vocaverunt ergo, scilicet Pharisaei, rursum hominem qui fuerat caecus: nam parentes interrogati remiserant eos ad caecum, et dixerunt ei: da gloriam deo. Unum dicunt, sed aliud intendunt. Intendunt quidem ut cogant eum dicere, se non fuisse illuminatum a christo, vel, si hoc non possunt, saltem confiteatur se ab eo aliquo maleficio curatum.

Hoc tamen non aperte dicunt; sed tacite et sub praetextu religionis. Ad hoc enim inducere volunt dicentes da gloriam deo; quasi dicant: illuminatus es; sed hoc non est nisi a deo: ergo hoc nulli alii attribuas nisi deo, et non isti, scilicet christo, quia si hoc facis, ostendis te non accepisse a deo curationis beneficium, quia deus per peccatores non operatur miracula. Unde subdunt nos scimus quia hic homo peccator est; quasi dicerent: confitere quoniam hic nihil operatus est, nega quod accepisti. Sed, ut Augustinus dicit, si hoc fecisset, non dedisset gloriam deo, sed potius ingratus existens blasphemasset.

Sed vere mendacium locutus est stylus Pharisaeorum, dicentium nos scimus quoniam hic homo peccator est; nam supra VIII, V. 46, eumdem de peccato arguere non potuerunt, cum dixit: quis ex vobis arguet me de peccato? nec mirum, quia hoc dicitur I Petr. II, 22: peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore eius.

Hic ponitur caeci constantia: nam stomachatus contra Pharisaeorum duritiam, et impatiens ad verba eorum, cum veritatis assertione dicit si peccator est, nescio.

Sed, cum supra dixerit quia propheta est, numquid hoc propter timorem quasi dubitans dicit si peccator est, nescio? absit; sed quasi indignatus Pharisaeos irridens. Quasi dicat: vos asseritis eum peccatorem; sed hoc ego nescio quod sit peccator, et miror quod hoc asseritis, quia opus fecit quod non videtur esse peccatoris, quia caecus cum essem, modo video, eius beneficio. Secundum Augustinum, hoc dicit ut neque pateretur calumniam, neque veritatem subcelaret. Fortassis enim si dixisset, scio eum iustum, quod verum erat, calumniati fuissent eum. Sed, secundum chrysostomum, ideo hoc dixit ut daret eis maius testimonium, scilicet ipsius miraculosae operationis, et suam responsionem faceret fide dignam ab accepto beneficio.

Hic iterato interrogant, ut calumniam inferant, et primo ponitur dolosa Pharisaeorum interrogatio; secundo respondentis caeci derisio, ibi respondit eis etc..

Dicit ergo quantum ad primum, dixerunt ergo illi: quid fecit tibi? quia enim caecus confessus fuerat se a christo visum recepisse, quod isti non quaerebant, sed potius in ipso modo faciendi, contra christum calumniam inferre intendebant. Ideo non dicunt, qualiter vidisti? sed quomodo aperuit tibi oculos? quasi dicant: numquid aliquo praestigio seu maleficio hoc fecit? secundum illud Ps. XXXVII, 13: qui quaerebant mala mihi, locuti sunt vanitates, et dolos tota die meditabantur.

Hic ponitur responsio: quia enim caecus quasi iam viderat, ideo non remisse, sed audacter de reliquo eis loquitur.

Unde primo irridet Pharisaeorum iteratam interrogationem, dicens dixi vobis iam, et audistis: quid iterum vultis audire? quasi dicat: ex quo semel dixi vobis, quid iterum vultis audire? hoc enim insipientis est. Videtur enim quod non attenditis ad ea quae dicuntur. Unde non est ultra respondendum vobis, inaniter interrogantibus, et cavillari potius quam discere volentibus; Eccli. XXII, V. 9: cum dormiente loquitur qui narrat stulto sapientiam: et in fine narrationis dicit: quis est hic? secundo deridet praesumptuosam Pharisaeorum intentionem, dicens numquid et vos vultis discipuli eius fieri? quando enim aliquis diligenter inquirit: aut hoc facit bona intentione, ut scilicet ei adhaereat, aut mala, ut eum condemnet. Quia ergo isti diligenter quaerebant, et caecus non ausus est eis imponere quod mala intentione quaererent, declinat ad aliam partem, dicens numquid et vos vultis discipuli eius fieri? quasi dicat: si non quaeritis malitiose, ergo vultis adhaerere ei; Ier. XIII, 23: si mutare potest Aethiops pellem suam, aut pardus varietates suas; et vos poteritis bene facere. Et, ut Augustinus dicit, illuminatus libenter volebat istos illuminare.

Unde signanter dicit et vos, quasi se innuens discipulum; quasi dicat: numquid et vos vultis, ut et ego sum, discipuli eius fieri? ego iam video, vestrae illuminationi non invideo. Et, ut chrysostomus dicit, ex ista caeci constantia apparet quam forte quid sit veritas, quae si despectos assumpserit, claros et fortes eos facit. Et quam imbecille quid sit mendacium, quod etsi cum fortibus fuerit, imbecilles eos monstrat et reddit.

Hic irrogatur caeco a Pharisaeis maledictio, et primo ponitur Pharisaeorum ad caecum maledictio; secundo caeci ad Pharisaeos redargutio, ibi respondit ille.

Circa primum duo facit.

Primo ponitur Pharisaeorum maledictio; secundo maledictionis occasio, ibi nos autem Moysi discipuli sumus.

Dicit ergo quantum ad primum: maledixerunt ei, scilicet Pharisaei caeco, et dixerunt: tu discipulus eius sis. Quae quidem maledictio est, si pravum cor eorum discutias, non si verba perpendas: immo est summa benedictio. Et tale maledictum sit super nos, et super filios nostros; supra VIII, V. 31: vere discipuli mei eritis, si manseritis in sermone meo. Ideo tamen evangelista dixit maledixerunt, quia ex malo eorum corde procedebant; Prov. XXVI, 23: quomodo si ornare velis vas fictile argento sordido, sic labia tumentia cum pessimo corde sociata.

Et de hac maledictione dicitur in Ps. Cviii, V. 28: maledicent illi, et ut benedices; et Matth. V, 11: beati eritis cum maledixerint vobis etc..

Causam maledictionis subiungit consequenter cum dicit nos autem Moysi discipuli sumus. Reputabant enim maledictionem quod caecus dixerat eis, quod fierent discipuli christi; cum ipsi gloriarentur se esse discipulos Moysi, quem maiorem reputabant.

Et ideo primo proponunt suam conditionem, dicentes nos autem Moysi discipuli sumus.

Eccli. XXIV, 33: legem mandavit Moyses in primitiis iustitiarum etc.. Sed falsa est eorum gloria, quia nec eum sequebantur, nec praecepta eius implebant; supra V, 46: si crederetis Moysi, crederetis forsitan et mihi; quasi dicat: nec sequimini servum, et deorsum ponitis contra dominum.

Secundo extollunt Moysi dignitatem, cum dicunt nos scimus quia Moysi locutus est deus. In quo verum dicunt, quia, ut dicitur Ex. XXXIII, 11, loquebatur dominus Moysi facie ad faciem, sicut loqui solet homo ad amicum suum; et Num. XII, 6, dicit dominus: si fuerit inter vos propheta domini, in visione apparebo ei, vel per somnium loquar ad illum. At non talis servus meus Moyses, qui in omni domo mea fidelissimus est: ore enim ad os loquor ei. Unde excellentiori modo loquebatur cum eo quam cum aliis prophetis.

Et de hac locutione hic ipsi loquuntur.

Constat autem quod cum ad Moysem deus loqueretur verbum suum, quod dignitas Moysi est ex verbo dei. Et sic verbum maioris dignitatis est quam Moyses; hebr.

C. III, 3: amplioris gloriae iste, scilicet christus, prae Moyse dignus habitus est, quanto ampliorem honorem habet domus, qui aedificavit illam.

Tertio occulte insinuant christi dignitatem, cum dicit hunc autem, scilicet christum, nescimus unde sit: quod quidem verum est, non tamen secundum eorum intentionem.

Nesciebant enim patrem, unde christus erat; supra VIII, 19: neque me scitis, neque patrem meum. Sed falsum est quantum ad eorum intentionem. Dixerunt enim hunc autem nescimus unde sit; quasi dicant: nullius auctoritatis est, et quasi apocryphum, ita ut non constet de eo an a deo venerit; per quod videbantur ei imponere illud Ier. XXIII, V. 21: non mittebam eos, et ipsi currebant.

Hic ponitur caeci contra Pharisaeos argutio, et primo admiratur eorum duritiam; secundo confutat eorum falsitatem, ibi scimus autem quia peccatores deus non audit.

Sciendum autem circa primum, quod non ea quae frequenter fiunt, et secundum communem modum miramur; sed insolita et ardua, sive bona, sive mala sint, admiramur. Nam insolita bona et ardua admiramur, secundum illud esther XV, 17: valde enim admirabilis es, domine, et facies tua plena est gratiarum. Admiramur etiam ardua mala, secundum illud Ier. II, 12: super hoc obstupescite, caeli... Duo enim mala fecit populus meus.

Secundum hoc ergo respondens caecus, dixit eis in hoc mirabile est quia vos nescitis unde sit, quasi dicat: si aliquem parvum et nobis similem non reputaretis alicuius auctoritatis, non esset mirandum; sed quia videtis expressum et evidens signum divinae virtutis in christo, et dicitis quia vos nescitis unde sit, valde mirabile est, praesertim quia aperuit mihi oculos.

Falsitatem eorum confutat dicens scimus autem quia peccatores deus non audit. Utitur tali ratione. Quemcumque deus audit, est a deo; sed deus exaudivit christum: ergo est a deo.

Primo ergo ponit primam; secundo assumit minorem, ibi a saeculo non est auditum etc.; et tertio infert conclusionem, ibi si non esset hic a deo, non poterat facere quidquam.

Circa primum duo facit.

Primo insinuat quos deus non audiat; secundo ostendit quos deus audiat, ibi sed si quis dei cultor est... Hunc exaudit.

Non audit autem deus peccatores; et quantum ad hoc dicit scimus quia peccatores deus non audit, quasi dicat: in ista opinione ego et vos consentimus, quod non exaudiantur peccatores a deo. Unde in Ps. XVII, 42: clamaverunt ad dominum, et non exaudivit eos; Prov. I, 28: tunc invocabunt me, et non audiam.

Sed contra. II Paral. VI, 36: si autem peccaverint tibi neque enim est homo qui non peccet,... Et reversi fuerint ad te in toto corde suo... Aperiantur, quaeso, oculi tui, et aures tuae intentae sint ad orationem quae fit in loco isto. Lc. XVIII, 14, de publicano dicitur, quod descendit iustificatus in domum suam. Et propter hoc dicit Augustinus, quod caecus iste adhuc loquitur ut inunctus, nondum perfecte sciens. Nam et peccatores exaudit deus, alias frustra publicanus diceret: domine deus, propitius esto mihi peccatori.

Si autem verbum caeci salvare volumus, dicendum est, quod deus non exaudivit peccatores in peccatis persistentes; exaudivit tamen peccatores de peccatis poenitentes, qui magis sunt computandi in numero poenitentium, quam peccatorum.

Sed insurgit dubitatio. Constat enim quod miracula non fiunt ab hominibus propria virtute, sed per orationem. Peccatores autem frequenter miracula faciunt, secundum illud Matth. VII, 22: nonne in nomine tuo prophetavimus... Et virtutes multas fecimus? et tamen deus non novit eos. Non videtur ergo verum quod caecus dicit scimus quia peccatores deus non audit.

Ad hoc est duplex responsio. Una communis.

Oratio enim duo habet, quia scilicet impetrat, et meretur: quandoque ergo impetrat, et non meretur; quandoque autem meretur, et non impetrat. Et sic nihil prohibet orationem peccatoris impetrare quod petit, absque hoc quod mereatur. Sic ergo deus audit peccatores, non per modum meriti, sed inquantum ex divina virtute, quam praedicant, impetrant quod petunt. Alia est specialis, in casu isto quo loquebatur, scilicet quando miraculum factum notificabat personam christi.

Sciendum est autem, quod omne miraculum factum testimonium quoddam est. Quandoque ergo miraculum fit in testimonium veritatis praedicatae; quandoque autem in testimonium personae facientis. Est autem attendendum, quod nullum verum miraculum fit nisi virtute divina; et quod deus numquam est testis mendacii. Dico ergo quod, quandocumque miraculum fit in testimonium doctrinae praedicatae, necessarium est doctrinam illam esse veram, etsi persona praedicans non sit bona. Quando etiam fit in testimonium personae, necesse est similiter quod persona illa sit bona. Constat autem quod miracula christi fiebant in testimonium personae eius; supra V, 36: opera quae dedit mihi pater ut perficiam ea, testimonium perhibent de me. Hoc ergo modo loquendo caecus dixit, quod numquam deus peccatores audit, scilicet quod faciant miracula attestantia sanctitati peccatorum.

Consequenter cum dicit sed si quis dei cultor est... Hunc exaudit, ostendit quod iusti exaudiuntur a deo et per modum meriti.

Ubi sciendum est, quod operatio miraculorum attribuitur fidei; Matth. XXI, 21: si dixeritis huic monti, tolle, et iacta te in mare, fiet. Cuius ratio est, quia miracula fiunt per omnipotentiam dei, cui fides innititur: qui ergo vult impetrare a deo aliquid, oportet quod habeat fidem; Iac. I, 6: postulet autem in fide. Si autem vult merendo impetrare, oportet quod faciat dei voluntatem. Et ista duo hic ponuntur. Quantum ad primum dicit sed si quis dei cultor est, per sacrificia et hostias; Is. XIX, 21: colent eum in hostiis etc. In his enim consistit cultus latriae, quae fidei attestatur.

Quantum ad secundum dicit et voluntatem eius facit, implendo eius mandatum, hunc exaudit: supple, deus.

Hic assumit minorem suae rationis; quasi dicat: ex ipso opere eius, quod adhuc nullus hominum fecit, manifestum est quod per operationem dei hoc fecit, et quod exauditus est a deo; infra XV, 24: si opera non fecissem in eis quae nemo alius fecit, peccatum non haberent.

Hic infert conclusionem; quasi dicat: ex quo talia opera operatur, manifestum est quod est a deo. Nam, nisi esset hic a deo, non poterat facere quidquam, scilicet libere, constanter et veraciter: quia ut dicitur infra XV, 5: sine me nihil potestis facere.

Hic Pharisaei caecum condemnant.

In qua quidem condemnatione triplicem defectum sive peccatum incurrunt; scilicet mendacii, superbiae et iniustitiae.

Mendacii quidem, caecitatem improperando; unde dicunt in peccatis natus es totus.

Ubi sciendum est, Iudaeos huius opinionis fuisse, quod omnes infirmitates et adversitates temporales provenirent hominibus propter eorum praecedentia peccata; quam quidem opinionem asserit eliphaz dicens, iob c. IV, 7: recordare, obsecro, quis unquam innocens periit, aut quando recti deleti sunt? quin potius vidi eos qui operantur iniquitatem et seminant dolos, et metunt eos, flante deo, periisse. Cuius quidem opinionis ratio est, quia in veteri lege et pro bonis praemia temporalia, et pro malis poenae temporales promittebantur; Is. I, 19: si volueritis et audieritis me, bona terrae comedetis. Videntes ergo quod iste homo caecus natus fuerat, credebant quod hoc contigisset ei propter sua peccata; et ideo dicunt in peccatis natus es totus. Sed falsum dicunt, quia supra, eodem, dominus: neque hic peccavit, neque parentes eius; Eccli. XIX, 28: est correctio mendax in ira contumeliosi.

Addunt autem, totus, ut ostendant quod non solum est peccatis inquinatus quantum ad animam, secundum quod omnes nascuntur peccatores, sed etiam quod peccatorum vestigia appareant in corpore per caecitatem.

Vel, secundum chrysostomum, totus, idest, toto tempore vitae tuae, et a primaeva aetate in peccatis es.

Superbiae vero defectum incurrunt, contemnendo caeci doctrinam, cum dicunt tu doces nos? quasi dicerent: non es dignus. In quo apparet eorum superbia: nullus enim homo, quantumcumque sapiens, debet a quocumque parvo doctrinam repellere; unde apostolus docet, I Cor. XIV, 30, quod si minori aliquid revelatum fuerit, quod tunc maiores debent tacere, et eum audire. Dan. XIII, V. 60 dicitur quod totus populus et seniores audierunt iudicium pueri iunioris, scilicet Danielis, cuius spiritum dominus suscitavit.

Iniustitiae autem defectum incurrunt, iniuste eum eiiciendo: unde dicitur, quod eiecerunt eum foras, scilicet propter veritatis confessionem.

In caeco autem iam impletur quod dominus dixerat, Lc. VI, 22: beati eritis cum vos oderint homines, et separaverint vos, et eiecerint nomen vestrum tamquam malum propter filium hominis.