Lectio 6

Hic ponitur ultima pars evangelii, quae est quasi epilogus, et primo ponitur commendatio evangelii; secundo superexcessus rei quae in evangelio narratur, ibi sunt autem et alia multa quae fecit iesus.

Evangelium autem commendatur dupliciter.

Primo quidem ex auctore; secundo vero ex veritate, ibi et scimus quia verum est testimonium eius.

Circa auctorem tria ponit.

Primo eius auctoritatis privilegium, quia hic est discipulus ille, supple replicando: praedilectus, familiaris, fideliter interrogans, et cui datum est ut sic maneat donec veniam, quae omnia ad auctoritatis privilegium spectant.

Dicitur ioannes specialiter praedilectus propter specialitatem caritatis. Supra XIII, 35: in hoc cognoscent omnes quod mei estis discipuli, si dilectionem habueritis ad invicem.

De dilectione autem fraterna nullus apostolorum tantum loquitur quantum ipse in epistolis suis. Legitur etiam de eo, quod iam senex effectus portabatur ad ecclesiam a discipulis suis ut instrueret fideles, quibus dicebat hoc tantum: filioli, diligatis invicem.

Et in hoc est perfectio disciplinae christianae.

Secundo propter eius officium, quod est perhibere testimonium, unde dicit et testimonium perhibet de his. Hoc est proprium apostolorum officium; Actor. I, 8: eritis mihi testes; Is. XLIV, 8: vos testes mei, dicit dominus.

Tertio subdit eius studium, cum dicit et scripsit haec: qui enim ex officio apostolatus praesentibus testificatus est de gestis christi, ipsemet ex studio, praedicta gesta ad utilitatem futurorum et absentium scripsit.

Is. VIII, 1: sume tibi librum grandem, et scribe in eo stylo hominis: velociter spolia detrahe, cito praedare; Eccli. XXXVIII, 25: sapientiam scribet in tempore vacuitatis; et qui minoratur actu, sapientiam percipiet; qua sapientia replebitur.

Datum est enim ipsi ioanni ut viveret usque ad tempus quo ecclesia in pace erat; et tunc haec omnia scripsit. Sed ideo addit hoc, ne videatur hoc evangelium, propter hoc quod scriptum fuerat post mortem omnium apostolorum, et alia evangelia approbata fuerant ab eis, et specialiter illud matthaei, minoris esse auctoritatis quam alia tria evangelia.

Hic ponitur veritas evangelii. Et loquitur in persona totius ecclesiae a qua receptum est hoc evangelium. Prov. VIII, 7: veritatem meditabitur guttur meum.

Notandum autem, quod cum multi scriberent de catholica veritate, haec est differentia, quia illi, qui scripserunt canonicam Scripturam, sicut evangelistae et apostoli, et alii huiusmodi, ita constanter eam asserunt quod nihil dubitandum relinquunt. Et ideo dicit et scimus quia verum est testimonium eius; Gal. I, 9: si quis vobis evangelizaverit praeter id quod accepistis, anathema sit. Cuius ratio est, quia sola canonica Scriptura est regula fidei. Alii autem sic edisserunt de veritate, quod nolunt sibi credi nisi in his quae vera dicunt.

Hic ponitur insufficentia Scripturae suae quantum ad rem quam scribit, ut quasi removeat quod haec scripsit quasi volens praestare gratiam dilectori suo: quia non solum ista fecit, sed etiam multa alia quae non sunt scripta in libro hoc.

Hoc autem quod sequitur quae si scribantur per singula, nec ipsum arbitror mundum posse capere eos qui scribendi sunt libros, potest dupliciter exponi. Uno modo, ut capere referatur ad capacitatem intellectus; quasi dicat: tot possent dici de christo quod nec mundus caperet eos libros qui de his scriberentur. Supra XVI, 12: multa habeo vobis dicere, sed non potestis portare modo, idest capere.

Alio modo, ut sit locutio hyperbolica: et significat excessum operum christi.

Sed quid est hoc quod dicit? praemisit enim: et scimus quia verum est testimonium eius, et statim subdit hyperbolicam locutionem. Sed, secundum Augustinum, sacra Scriptura utitur quibusdam figuratis locutionibus, sicut: vidi dominum sedentem super solium excelsum et elevatum, et tamen non sunt falsae: ita quando in sacra Scriptura est aliqua locutio hyperbolica.

Non enim est intentio dicentis ut credatur quod dicit, sed quod intendit significare, scilicet excessum operum christi.

Hoc tamen non fit quando aliquid quod erat obscurum vel dubium exponitur, sed quando id quod est apertum augetur vel attenuatur; puta cum quis volens copiam alicuius rei commendare, dicit: hoc sufficit centum personis vel mille. Volens autem vituperare dicit: hoc vix sufficeret tribus. Nec tamen falsum dicit: quia sic verba rem quae indicatur excedunt, ut ostendatur quod non intendit mentiri, sed ostendere esse parum vel multum.

Vel potest referri ad virtutem christi, qui signa faciebat: ut fiat vis in hoc quod dicit per singula. Scribere enim per singula, signa et dicta iesu christi, est dictorum singulorum et factorum enucleare virtutem.

Verba autem et facta christi sunt etiam dei. Si quis autem vellet eorum rationem per singula scribere vel narrare, nullo modo posset; immo etiam nec totus mundus hoc potest. Infinita enim verba hominum non possunt attingere unum dei verbum. A principio enim ecclesiae semper scripta sunt de christo, nec tamen sufficienter; immo si duraret mundus per centum millia annorum, possent libri fieri de christo, nec ad perfectionem per singula, facta et dicta sua enuclearentur.

Eccle. Ult., 12: faciendi plures libros nullus est finis; Ps. XXXIX, 5: annuntiavi, et locutus sum: multiplicati sunt super numerum.