Lectio 2

Supra explicavit dominus rationes consolatorias contra tribulationes discipulis superventuras, hic explicat rationes consolatorias de recessu suo. Consolatus est autem eos dominus de recessu suo triplici ratione. Primo ratione accessus eorum ad patrem quem promittebat; unde dicebat: non turbetur cor vestrum... In domo patris mei mansiones multae sunt.

Secundo ratione Paracliti quem missurus erat; unde dicebat: et ego rogabo patrem, et alium Paraclitum dabit vobis. Tertio ratione iteratae suae visionis, quam asserebat: non relinquam, inquam, vos orphanos: veniam ad vos. Has autem tres rationes explicat hic, sed ordine retrogrado, et primo promissionem spiritus Paracliti; secundo iteratam sui visionem, ibi modicum, et iam non videbitis, me; et iterum modicum, et videbitis me; tertio introductionem ad patrem, ibi et in illo die me non interrogabitis.

Circa primum duo facit.

Primo praemittit necessitatem consolationis; secundo ponit eam, ibi sed ego veritatem dico vobis etc..

Circa primum duo facit.

Primo praenuntiat suum recessum; secundo ostendit huius praenuntiationis effectum, ibi sed quia haec locutus sum vobis, tristitia implevit cor vestrum.

Recedit ergo ad patrem vadens; et ideo dicit: vobiscum eram, usque modo, sed nunc vado ad eum qui me misit, idest patrem: quod quidem perfectionis est. Tunc enim unaquaeque res perficitur cum ad suum principium redit; Tob. XII, 20: tempus est ut revertar ad eum qui me misit. Eccle. I, 7: ad locum unde exeunt flumina, revertuntur.

Ibat quidem secundum humanitatem ad eum apud quem ab aeterno erat secundum divinitatem.

Et hoc diffusius expositum est in praecedentibus.

Sed addit nemo ex vobis interrogat me, quo vadis? sed quid est hoc quod dicit? nonne Petrus interrogavit, supra XIII, 36: domine, quo vadis? et thomas, supra XIV, 5: nescimus quo vadis? et ideo huic quaestioni respondent chrysostomus et Augustinus; sed aliter et aliter.

Chrysostomus enim dicit, quod discipuli audientes quod deberent interfici et absque synagogis fieri, ita tristati et attoniti facti sunt, ut quasi obliti de recessu christi et locutionem amittentes, eum de suo recessu non interrogarent.

Unde subdit sed quia haec locutus sum vobis, tristitia implevit cor vestrum.

Et sic dominus dicens et nunc vado ad eum qui misit me, eos potius increpat, secundum chrysostomum. Et hoc non interrogabant; Deut. XXXII, 7: interroga patrem tuum, et annuntiabit tibi; Eccli. VI, 28: investiga illam, et manifestabitur tibi.

Augustinus autem vult quod hoc quod dicit nunc vado ad eum qui misit me, non sit pro illo instanti quo loquebatur, sed pro tempore quo ascensurus erat in coelum; quasi diceret: superius interrogastis me quo irem, sed nunc ita vado quod non est necesse ut aliquis vestrum interroget me, quo vadis? quia, ut dicitur Act. I, 9, videntibus illis elevatus est.

Hic ponitur tristitia, quae est effectus praenuntiationis, secundum chrysostomum; sed, secundum Augustinum tristantur de recessu: gaudebant enim de praesentia christi quodam modo carnali affecti ad humanam eius speciem, sicut homo delectatur de praesentia amici: et ideo de recessu eius tristabantur; Ps. XXIX, 6: ad vesperam, scilicet passionis, demorabitur fletus, in apostolis, et ad matutinum, resurrectionis, laetitia.

Sed quia humanum est quod tristitia cor tangat, vitiosum autem quod cor impleat, quia per hoc ratio turbatur, ideo, quasi arguens, dicit tristitia implevit cor vestrum; Eccli. XXX, 22: non des tristitiam animae tuae; supra XIV, 27: non turbetur cor vestrum.

Hic ponitur ratio consolationis quae est promissio spiritus sancti, et primo promittit spiritum sanctum; secundo praenuntiat eius effectum, ibi et cum venerit ille etc..

Circa primum duo facit.

Primo ostendit recessus sui necessitatem; secundo recessus utilitatem.

Dicit ergo tristitia implevit cor vestrum, scilicet de recessu meo; sed est magis vobis gaudendum, quia expedit vobis ut ego vadam, idest valde vobis est necessarium, quia, si non abiero, Paraclitus non veniet ad vos.

Item est vobis fructuosum et utile: quia si abiero, mittam eum ad vos, scilicet spiritum sanctum.

Sed numquid non potuisset christus dare spiritum vivens in carne? dicendum quod sic: quia etiam super eum baptizatum spiritus sanctus in specie columbae descendit et numquam ab eo recessit, quem ab instanti suae conceptionis recepit non ad mensuram. Sed noluit eum dare discipulis existens cum eis, quadruplici ratione.

Primo propter eorum indispositionem: nam spiritui sancto, cum sit amor spiritualis, contrariatur amor carnalis. Discipuli autem quodam carnali amore afficiebantur ad christi humanitatem, necdum elevati erant spirituali amore ad eius divinitatem, et ideo nondum capaces erant spiritus sancti; II Cor. V, V. 16: ex hoc iam neminem secundum carnem noscimus, idest secundum carnis affectum, et si cognovimus secundum carnem, christum scilicet ante passionem, sed nunc iam non novimus.

Secundo propter divini auxilii conditionem, quod maxime adest in necessitatibus; Ps. IX, V. 10: adiutor in opportunitatibus, et iterum Ps. XXVI, 10: quoniam pater meus et mater mea dereliquerunt me, dominus autem assumpsit me. Quamdiu autem christus erat cum eis, sufficiens adiutorium erat cum eis, sed eo recedente multis tribulationibus exponebantur: et ideo datus est eis statim alius consolator et adiutor. Unde signanter dicit: et alium Paraclitum dabit vobis; Is. XXVIII, 9: quem docebit scientiam...p ablactatos a lacte, avulsos ab uberibus.

Tertio ex dignitatis christi consideratione: nam, ut Augustinus dicit in libro de trinitate, christus inquantum homo, non habet quod det spiritum sanctum, sed inquantum deus. Quando autem cum discipulis erat, videbatur esse quasi homo unus ex eis. Ne ergo videretur quod homo esset qui daret spiritum sanctum, ideo ipsum ante ascensionem suam non dedit; supra VII, 39: nondum erat spiritus datus, quia nondum iesus erat glorificatus; Sap. IX, 10: emitte illam a sede magnitudinis tuae.

Quarto propter unitatem ecclesiae conservandam: nam, ut supra X, 41, habetur, ioannes signum fecit nullum: quod ideo fuit ne populus divideretur a christo, et ut evidentior appareret eminentia ad ioannem. Discipuli autem ipso spiritu replendi erant, ut etiam opera maiora facerent quam christus fecit, supra XIV, 12: et maiora horum facient, et ideo si ante passionem fuisset eis datus, potuisset verti in dubium apud populum quis esset christus, et sic fuisset in eo divisio; ps.

Lxvii, 19: ascendens in altum, dedit dona hominibus.

Sed, secundum chrysostomum, potest hic sumi argumentum contra macedonianos dicentes, spiritum sanctum esse creaturam et ministrum patris et filii. Si enim sic esset, non esset sufficiens consolatio de recessu christi adventus spiritus sancti: sicut non esset sufficiens consolatio de recessu regis, si daretur unus de ministris suis loco eius. Quia ergo spiritus sanctus aequalis est filio, ideo dominus eos per promissionem spiritus sancti consolatur.

Sed si aequales sunt filius et spiritus sanctus, quare expedit quod filius recedat, ut veniat spiritus sanctus? ideo scilicet quia recedebat corporaliter, ac simul cum spiritu sancto veniebat invisibiliter.

Si enim filius habitasset invisibiliter, et diceret: expedit ut recedam, quia veniet spiritus sanctus utique maior eo spiritus sanctus reputaretur.